qeyri-müəyyən bir stimulun aydın və dəqiq qavranılması illüziyası, sanki beynimizin xaosun içində düzəni tapmağa proqramlaşdırılması kimi ya da ən sadə dildə desək, hər yerdə üzlər görmə illüziyasıdır, pareidolia.
bu fenomen gündəlik həyatda çox rastımıza çıxır, buludlarda, divar kağızında, daşlarda, köhnə televizor ləkələrində, hətta ağac qabığında insan və heyvan üzlərini və ya onları xatırladan işarələri görürük və ya gördüyümüzü düşünürük. həmçinin heyvan səslərində bildiyimiz bir sözün eynisi olduğunu güman edirik. * allah deyən şir yadında?? dkfdkf bunun səbəbi, beynimizin mənası olmayan hər şeyə məna vermək üçün formalaşmış olmasıdır. beynimiz həmin nümunələri axtarmaq, hətta illüziya olsa belə, korrelyasiya yaratmaq üçün proqramlanmış kimdir. hamımız bu qabiliyyətə, daha doğrusu tutuma sahibik, yəni təbiətimizdə var və biz bunu hər gün, fərqinə varmadan edirik.
fərqində olmasaq da, hər yerdə üz görmək meylimiz marketinqdə də istifadə olunur. google-a sadəcə "watches" yazaraq kiçik bir təcrübə apara bilərik.
gördüyünüz kimi əksər saatlar 10:10-u göstərir. çünki diqqətlə baxanda, yuxarıya doğru nizamlanmış iki əqrəb təbəssümü ifadə edir. hər yerdə üzləri tanıyan pareidolia lənətimiz sayəsində biz o "gülümsəyən" görüntüdən dolayı o saata doğru yönəlirik.
incəsənətdə belə bir çox rəssam, üzləri və personajları sıx bitki örtüyü və ya buludların arasında gizlətməkdən kayf alıblar, həqiqətən çox ustalıqla gizlətmişlərdir. ən məşhur nümunələrdən biri mantegna-nın “ Trionfo della virtù” tablosunda buludlar arasında görünən üzlərdi.
Giotto-nun San Francesco-ya həsr olunmuş freskasındakı cin profili
pareidolia ustası Salvador Dali-nin optik illüziyalarını da qeyd etmək fərzdir bizə * görməsən balacalşdır ya da uzaqlaşdır^^
Arcimboldo, sənətinin zirvəsində bizə göstərdiyi bir şeyi də əlavə etmək istəyirəm, sifəti xarakterizə edən elementlər tərs şəkildə mövcuddursa, pareidolia özünü büruzə vermir.
Arcimboldo özünün “ Ortolano ” (1590 adlı “reversible still life”)
bu teoremi biz bu əsərdə daha aydın görürük. gördüyünüz bu şəkil tərs çevrilirsə, insani xüsusiyyətlərini itirəcək. biz yalnız bir qabda bir neçə tərəvəz görmüş olacağıq.
isveçrə psixiatrı, hermann rorschach, pareidolia əsasında daha çox ləkə testi kimi tanınan bir testi sınamağa başladı. testə qatılanlar on simmetrik mürəkkəb ləkəsində hansı təsvirləri tanıdıqlarını deməlidirlər. rorschach testi bugün psixoloqlar tərəfindən şəxsiyyət xüsusiyyətlərini araşdırmaq üçün istifadə olunur. bu testlə hətta fərdin cəmiyyətə ümumi uyğunlaşma səviyyəsini qiymətləndirmək mümkündür.
